سیستم الکتریکی( هدایتی) قلب:
سیستم الکتریکی قلب بنام سیستم هدایتی قلب هم نامیده میشود.تمام عملکرد پمپ قلب توسط این سیستم الکتریکی کنترل می شود.
تصویر متحرک زیر چگونگی کارکرد سیستم الکتریکی قلب را نشان میدهد.
نمودار کارکرد این سیستم الکتریکی با نمودارموسوم به الکترو کاردیوگرام ECG قابل ثبت است.
سیستم الکتریکی قلب از سه قسمت تشکیل شده است:
الف: گره سینوسی دهلیزی (گره SA) در دیواره دهلیزها قرار دارد.
ب: گره دهلیزی بطنی (گره AV) در بالای دیواره بین بطنی قرار دارد.
ج: سیستم هیس – پورکنیژ که در دیواره بطنهای قلب قرار دارند.
هر ضربان قلب محصول یک سیکل جریان الکتریکی است که از گره سینوسی دهلیزی آغاز میشود و در سیستم پورکنیژی بطنها خاتمه میپذیرد.
هر سیکل شامل باز شدن و بسته شدن دریچههای قلبی، انقباض بطنها و زمان استراحت عضلات قلب برای شروع سیکل دیگر میباشد که حاصل آن یک ضربان قلبی است.
تعداد سیکل های الکتریکی قلب را گره سینوسی دهلیزی به عنوان مرکز ضربان ساز قلب تعیین مینماید. تعداد نبض یا تعداد ضربان قلب همان تعداد سیگنالها گره سینوسی دهلیزی در دقیقه میباشد.
گره سینوسی دهلیزی بصورت خودکار شروع کننده یک جریان الکتریکی است. این جریان الکتریکی در تمام عضلات دهلیزها وارد و منتشر میشود.
بعد از آن جریان الکتریکی به گره دهلیزی بطنی در بالای بطنها میرسد. در این زمان عضلات دهلیزها،متاثر از جریان الکتریکی که آنها را در برگرفته منقبض شده و خون را بدرون بطنها میرانند.
سیگنال الکتریکی از گره دهلیزی بطنی و از طریق مسیری موسوم به باندل هیس عبور کرده و بصورت شاخههای عصبی کوچک موسوم به شبکه پورکثیر در تمام دیواره بطنها پخش شده و جریان الکتریکی را به تمام سلولهای عضلانی بطنها میرساند.
بدنبال انتشار جریان الکتریکی در هر دو بطن ابتدا بطن چپ و با فاصله اندکی بطن راست منقبض شده و به ترتیب دریچه آئورت و دریچه شریان ریوی باز شده و خون بطنها بدرون این دو شریان رانده میشود.
بعد از عبور جریان الکتریکی از گره سینوسی دهلیزی به دهلیزها، به گره دهلیزی بطنی، به باندل هیس، سیستم پورکنیژ و سلولهای بطنی به همان ترتیب دوران استراحت این قسمتها فرا میرسد. در پایان استراحت هر جزء سیکل قلبی مجدد در آن آغاز میشود.
ضربان قلب:
ضربان قلب یک عمل تکراری قلب است که صدائی مثل تیک – تاک یا تلپ ، تولوپ دارد. در فاصله یک تیک ، تاک خون وارد قلب شده و از قلب بدرون سیستم عروقی پمپ میشود.
هر ضربان قلب از دو قسمت مجزا تشکیل میشود. پرشدن قلب و خالی شدن قلب.
در زمان استراحت قلب دهلیزها و بطنها، در حال استراحت هستند. در پایان این استراحت، دهلیزها منقبض شده و خون خود را بدرون بطنها میرانند. در پایان این مرحله دریچههای بین دهلیزها و بطنها بسته شده و ایجاد صدای تیک (صدای اول قلب) را می نماید.
در زمان ورود خون از دهلیزها به بطنها دریچه شریان ریوی (بین بطن راست و شریان ریوی) و دریچه آئورت (بین بطن چپ و شریان آئورت)در وضعیت بسته هستند و خون در بطنها جمع میشوند.
پس از بسته شدن دریچههای تریکوسپید و میترال بطنها منقبض شده، دریچههای آئورت و شریان ریوی را باز کرده و خون را بدرون عروق ریه و بدن جاری میسازند.
در پایان این مرحله دریچههای آئورت و شریان ریوی باز شده و صدای تاک (صدای دوم)، پایان یک ضربان قلبی را اعلام مینماید . این اتفاق به تعداد ضربان قلب در دقیقه، ساعت، ماه و سالها ادامه مییابد.